του Καθηγητή Νικήτα Αλεξανδρίδη
πρώην Προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ)
Aκριβώς πριν δέκα χρόνια, η Ελλάς έχασε την μεγάλη ευκαιρία κατασκευής ενός σύγχρονου εθνικού σταθερού δικτύου «οπτικής ίνας μέχρι το σπίτι» FTTH (Fiber to the Home) που θα παρείχε σήμερα σε ολόκληρη σχεδόν την επικράτεια συνδέσεις με ταχύτητες άνω των 100 Μbps. Αντ’ αυτού, ο καθένας από τους τρείς τηλεπικοινωνιακούς πάροχους (ΟΤΕ, Vodafone, WInd) προσπαθεί σήμερα να αναπτύξει ιδιόκτητο ξεχωριστό σταθερό υποδίκτυο επόμενης γενεάς NGA (Next Generation Access Network) που θα καλύπτει γεωγραφικές περιοχές της χώρας διαφορετικές απ’ αυτές των δύο άλλων παρόχων, σε πρώτη φάση με την μικρότερης ταχύτητας τεχνολογία VDSL Vectoring και αργότερα με την πιο γρήγορη τεχνολογία FTTH. Αυτή η πολύ-δικτύωση θα δυσκολέψει τη ρύθμισή τους από το Κράτος και θα καθυστερήσει έτι περαιτέρω την ανάπτυξη της χώρας και πλήρη κάλυψη όλου του γεωγραφικού χώρου της Ελλάδος, στερώντας από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις τα αντίστοιχα οφέλη και πλεονεκτήματα.
Το λάθος της πολύ-δικτύωσης στα σταθερά δίκτυα δεν θα πρέπει να επαναληφθεί και στα κινητά δίκτυα 5G και να χάσουμε την νέα ευκαιρία που μας παρουσιάζεται για την κατασκευή ενός εθνικού κινητού δικτύου 5G (mobile 5G network).
Η χαμένη ευκαιρία
Το 2007 είχαμε αναλάβει στην ΕΕΤΤ (Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων) την πρωτοβουλία να εκπονήσουμε μελέτη για την κατασκευή ενός «εθνικού σταθερού δικτύου FTTH με οπτική ίνα μέχρι το σπίτι», ανοιχτό σ’ όλους τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Το δίκτυο αυτό θα παρείχε μια κοινή πλατφόρμα οπτικών ινών που θα ικανοποιούσε για πολλές δεκαετίες τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλών ταχυτήτων των 100 Μbps και που πάνω στην οποία όλοι οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι θα μπορούσαν να αναπτύξουν τις δικές τους υπηρεσίες για τον καταναλωτή.
Την μελέτη την ασπάστηκε πλήρως η τότε Κυβέρνηση: ο υπουργός Μεταφορών κ. Κ. Χατζηδάκης την υιοθέτησε ένθερμα, το Φθινόπωρο του 2008 μαζί με τον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών κ. Γ. Αλογοσκούφη ανακοίνωσαν επίσημα την υλοποίηση του έργου και τελικά ο ίδιος ο Πρωθυπουργός κ. Κ. Καραμανλής ανακοίνωσε τον Μάιο 2009 την κατασκευή του εθνικού σταθερού δικτύου FTTH. Υπήρχε δε και η συναίνεση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, καθώς το ΠΑΣΟΚ τάχθηκε και αυτό υπέρ του νέου εθνικού δικτύου FTTH, του οποίου η κατασκευή θα άρχιζε το 2010. Το ανακοινωθέν κυβερνητικό σχέδιο προέβλεπε τη σύνδεση, σε πρώτη φάση, δύο εκατομμυρίων νοικοκυριών της χώρας, με εκτιμώμενο προϋπολογισμό 2.100.000 ευρώ, με εκτιμούμενη περίοδο απόσβεσης 15-20 χρόνια, με συγχρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ (ως έργο ΣΔΙΤ – Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα), με τη δημόσια συμμετοχή να ανέρχεται στο 1/3 του συνολικού προϋπολογισμού και ολοκλήρωση της πρώτης φάσης μέχρι το 2017.
Το γεγονός όμως ότι το εθνικό αυτό δίκτυο ερχόταν σε μετωπική σύγκρουση με τα συμφέροντα και τα σχέδια του ΟΤΕ και της Deutsche Telecom DT (που πάσχιζαν να κρατήσουν το μονοπώλιο στο υπάρχον χάλκινο δίκτυο πρόσβασης του ΟΤΕ σκοπεύοντας να το επεκτείνουν με την χαμηλότερης απόδοσης τεχνολογία του VDSL και να παρεμποδίσουν την κατασκευή άλλου ανταγωνιστικού δικτύου), καθώς και η αναποφασιστικότητα, οι καθυστερήσεις και οι λανθασμένοι χειρισμοί των δύο Υπουργών που ανέλαβαν στις αρχές του 2009 τα αντίστοιχα δύο υπουργεία – οι οποίοι, όπως έγραφε ο Τύπος, δέχονταν επίσης έντονες πιέσεις από τον ΟΤΕ και τους Γερμανούς της DT να μην προχωρήσει το έργο – οδήγησαν στην πλήρη ματαίωση της κατασκευής του δικτύου. Ακόμα και η αξιωματική αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ είχε τότε παρέμβει τον Ιούλιο 2009 με ερώτηση 22 βουλευτών της (!) προς τους δύο Υπουργούς γιατί το έργο είχε καθυστερήσει τουλάχιστον 12 μήνες και θα καθυστερούσε ακόμη περισσότερο. Δυστυχώς όμως ακόμα και μετά τις εκλογές του Φθινοπώρου του 2009, ο Τύπος έγραφε ότι ο εκβιασμός των Γερμανών στη νέα Κυβέρνηση Παπανδρέου ώστε να μη προχωρήσει σε κίνηση ανατροπής της συμφωνίας ΟΤΕ-DT του 2008, συνεχιζόταν.
Έτσι, μια ιστορία ανάλογη αυτής του ISDN – μια παλαιωμένη τεχνολογία που ο ΟΤΕ υπερασπιζόταν με πάθος, καθυστερώντας για χρόνια την έλευση της Ευρυζωνικότητας ADSL – επαναλαμβάνονταν με το VDSL. Ο στόχος της Ψηφιακής Ατζέντας της ΕΕ, απαιτεί έως το 2020 την ύπαρξη ευρυζωνικής κάλυψης με ταχύτητες άνω των 30 Mbps για το 100% του πληθυσμού της Ε.Ε. και ευρυζωνικής κάλυψης με ταχύτητες άνω των 100 Mbps για το 50% των νοικοκυριών. Η Ελλάς απέχει πολύ απ’ αυτόν τον στόχο. Μια μεγάλη ευκαιρία είχε χαθεί. (Περισσότερες λεπτομέρειες στο Κεφάλαιο 9 του ebook μου: https://www.smashwords.com/books/view/614737)
Η κατάσταση σήμερα
Όσον αφορά τα σταθερά δίκτυα, μόλις το 2017 ξεκίνησε η διαδικασία για την εισαγωγή στην ελληνική αγορά της τεχνολογίας VDSL vectoring στο σταθερό δίκτυο πρόσβασης του ΟΤΕ, μιας τεχνολογίας λιγότερο φιλόδοξης, χαμηλότερης απόδοσης και μη επεκτάσιμης (non- scalable) σε σχέση με αυτή του FTTH. Μετά τις πρόσφατες σχετικές αποφάσεις της ΕΕΤΤ για την πρώτη ανάθεση γεωγραφικών περιοχών στους τρείς πάροχους (ΟΤΕ, Vodafone, Wind), αυτοί έχουν αναλάβει να αναπτύξουν σταθερά δίκτυα πρόσβασης NGA, που στην τελική τους φάση θα προσφέρουν στους χρήστες ταχύτητες τουλάχιστον 100 Mbps. Ο καθένας τους ανέλαβε διαφορετική περιοχή της χώρας στην οποία προβλέπεται να αναπτύξει δικό του υποδίκτυο, σταδιακά, αρχίζοντας με το πιο αργό VDSL Vectoring, στη συνέχεια με το FTTC (Fiber to the Curb) και καταλήγοντας στο τελικά στο FTTH. Οφείλει δε ο καθένας τους (α) να αναπτύξει τη συγκεκριμένη αρχιτεκτονική και τεχνολογία που προβλέπουν οι αποφάσεις ανάθεσης της ΕΕΤΤ σύμφωνα με το εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, (β) να διαθέτει, κατά τη χρονική στιγμή διάθεσης λιανικών προϊόντων, κατάλληλο εικονικό χονδρικό προϊόν, ώστε οι υπόλοιποι πάροχοι να είναι σε θέση να προσφέρουν και αυτοί αντίστοιχες με αυτόν υπηρεσίες, (γ) να παρέχει έγκαιρη ενημέρωση των υπολοίπων παρόχων για την εκκίνηση της διάθεσης των προϊόντων, (δ) να διαθέτει τα σχετικά υποστηρικτικά προϊόντα, συστήματα πληροφορικής, κ.λπ. Όπως αντιλαμβάνεστε, μια πολύπλοκη διαδικασία η οποία θα είναι δύσκολο να εποπτευθεί αποτελεσματικά.
Όσον αφορά τα κινητά δίκτυα, οι τρείς πάροχοι ΟΤΕ, Vodafone, Wind διαθέτουν σήμερα ο καθένας το δικό του ιδιόκτητο δίκτυο 4G και προβλέπονται κάποιες προσπάθειες για πιλοτικές δοκιμές με την νέα τεχνολογία 5G. Ο ρυθμός υιοθέτησης του 5G προβλέπεται αργός, (ενδεχόμενα να επανονομάσουν/τροποποιήσουν το υφιστάμενο 4G σε 5G, χωρίς απαραίτητα να εγκαταστήσουν τα νέα δίκτυα του μέλλοντος), καθώς ρίχνουν τις επενδύσεις τους στα σταθερά δίκτυα NGA και σε εξοπλισμό συνεγκατάστασης των οποίων η απόσβεση θα καθυστερήσει αρκετά. Είναι δε πολύ πιθανό να βλέπουν το 5G επιφυλακτικά, σαν μια πρωθύστερη και πολυέξοδη αναβάθμιση και όχι σαν μια ξεκάθαρη πρόταση που να δικαιολογεί επιπρόσθετες επενδύσεις σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Η ανάγκη για νέα δίκτυα 5G
Ο σύγχρονος κόσμος «τρέχει» πλέον ασύρματα και όποιος ελέγχει το κινητό 5G θα ελέγχει το μέλλον. Η κατασκευή ασύρματων κινητών δικτύων 5G (α) θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις και θα διευκολύνει την ανάπτυξη, (β) θα αποτελέσει κλειδί για τη διασύνδεση και έλεγχο κάθε είδους συσκευής που σήμερα βρίσκεται εκτός δικτύου, όπως π.χ. το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things), αυτόνομα ηλεκτροκινούμενα και ιπτάμενα οχήματα, εργοστάσια υψηλής τεχνολογίας, δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, κλπ., και (γ) θα προκαλέσει την εμφάνιση νέων καινοτόμων εφαρμογών, όπως π.χ. videos υψηλής ευκρίνειας, εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα, machine learning, υπηρεσίες έξυπνων πολιτειών, έξυπνης τοπικής αυτοδιοίκησης, έξυπνης γεωργίας/αγροτοτεχνολογίας, έξυπνης παροχής υγείας, κλπ.
Ένας από τους στόχους που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πρόγραμμα της Digital Agenda for Europe είναι ότι μέχρι το 2020, κάθε χώρα μέλος της ΕΕ θα πρέπει να έχει εγκαταστήσει ένα διαθέσιμο στους πολίτες κινητό δίκτυο 5G σε τουλάχιστον μια μεγάλη της πόλη. Πιστεύει κανείς ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει όταν, με βάση μελέτης για λογαριασμό της Επιτροπής, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 29η θέση στην από 34 χώρες της Ευρώπης ως προς το πόσο έτοιμη είναι να υιοθετήσει την τεχνολογία 5G και τελευταία 36η στο θέμα της σχετικής νομοθεσίας και ρύθμισης; Μέχρι στιγμής τρέχουν στη χώρα μόνο 2 πειραματικές δοκιμές για δίκτυα 5G, τη στιγμή που η Ισπανία έρχεσαι πρώτη με 21 δοκιμές και η Τουρκία συγκαταλέγεται στις 7 πρώτες χώρες στην ετοιμότητα υιοθέτησης της τεχνολογίας 5G. Η μελέτη προβλέπει επίσης ότι η υιοθέτηση του 5G θα συντελεστεί ταχύτερα απ’ ότι έγινε με τις προηγούμενες τεχνολογίες της κινητής τηλεφωνίας και ότι μέχρι το 2023 η δυτική Ευρώπη θα έχει 150 εκατομμύρια συνδρομητές 5G.
Η νέα ευκαιρία
Σήμερα παρουσιάζεται μια νέα ευκαιρία στην Πολιτεία να κάνει ένα τεχνολογικά μεγάλο βήμα εμπρός («το πήδημα του βατράχου» – leap frogging) με την υλοποίηση του επόμενου μεγάλου έργου που θα καλύψει πλήρως όλες τις μελλοντικές ανάγκες της χώρας στην πρόσβαση, χρήση, αξιοποίηση και εκμετάλλευση του κινητού Διαδικτύου (mobile Internet). Αυτό δεν είναι άλλο από την κατασκευή ενός εθνικού κινητού δικτύου 5G πανελλαδικής εμβέλειας, ανοιχτού για κοινή χρήση απ’ όλους τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, που θα τους παρέχει μια νέα πλατφόρμα πάνω στην οποία οι πάροχοι (και όχι μόνο) θα μπορούσαν να αναπτύξουν τις δικές τους υπηρεσίες και να παρέχουν μοναδικές και καινοτόμες εφαρμογές. Επειδή για τους λόγους που ανέφερα πιο πάνω δεν προβλέπω πως οι ίδιοι πάροχοι θα σπεύσουν σύντομα από μόνοι τους να επενδύσουν τα μεγάλα κεφάλαια που απαιτούνται για την κατασκευή δικών τους δικτύων 5G, θα πρέπει το Κράτος να αποφασίσει την κατασκευή ενός εθνικού δικτύου 5G προχωρώντας τάχιστα στις απαραίτητες νομοθετικές και ρυθμιστικές ενέργειες που θα καταστήσουν ελκυστική την κατασκευή του με διαδικασίες ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα), όπως είχε γίνει αντίστοιχα με την κατασκευή των εθνικών οδών, των αεροδρομίων, των λιμανιών και των άλλων υποδομών που έγιναν στην Ελλάδα.
Το προτεινόμενο δίκτυο 5G αφορά στην εγκατάσταση υποδομής κοινής ωφελείας δικτύου ασύρματης πρόσβασης που θα αναπτυχθεί με στόχο την κάλυψη όλης της γεωγραφικής έκτασης του ελλαδικού χώρου, σε αντίθεση με το μοντέλο που ακολουθείται σήμερα για τα σταθερά δίκτυα FTTH όπου ο κάθε πάροχος θα αναπτύξει δικό του ιδιωτικό δίκτυο, σε ξεχωριστές γεωγραφικές περιοχές από τους άλλους δύο, με αποτέλεσμα να εξυπηρετηθούν πρώτα οι πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές με το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος αφήνοντας πίσω την Περιφέρεια και αυξάνοντας το ψηφιακό χάσμα στη χώρα. Το εθνικό δίκτυο 5G θα διατίθεται από τον πάροχο υποδομής ως χονδρικό προϊόν στους παρόχους λιανικής για σύνδεση των τελικών χρηστών, δηλαδή δεν θα έχει ο κάθε πάροχος ιδιόκτητες συχνότητες φάσματος, αλλά θα γίνεται κοινή τους χρήση απ’ όλους τους παίκτες του κλάδου. Αυτή δε η αρχή της από κοινού χρήσης και «ανοιχτής πρόσβασης» (open access) του δικτύου 5G θα επιτρέψει: (α) την ασύρματη πρόσβαση, χρήση, αξιοποίηση και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του, (β) τον ανταγωνισμό να καθορίζει τις τελικές τιμές προς όφελος του καταναλωτή, (γ) εκτός από τους τρείς εγκατεστημένους πάροχους (incumbent providers) την δυνατότητα εμφάνισης στην αγορά και νέων παικτών και επιχειρήσεων startups και (δ) την δυνατότητα ανάπτυξης μεγαλύτερου εύρους καινοτόμων εφαρμογών, όπως τηλεϊατρικής, γεωργίας με ακρίβεια, τηλεμετρίας αυτοκινήτων, φορτηγών, πλοίων, κλπ.
Τα οφέλη για τη χώρα θα είναι περισσότερο από εντυπωσιακά, με την αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας της, την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας, τη δημιουργία χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, την κάλυψη του «ψηφιακού χάσματος» με τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης, κ.α. Θεωρώ δε ότι το εθνικό δίκτυο 5G θα είναι ακόμα πιο σημαντικό από τα τρία σταθερά υποδίκτυα NGA που σήμερα προσπαθούν να εγκαταστήσουν οι τρείς τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι, καθόσον το 5G αποτελεί βασική συνιστώσα της νέας 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (στης οποίας το τραίνο θα πρέπει άμεσα να επιβιβαστούμε).
Θα πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά με θάρρος και αποφασιστηκότητα, να παρακάμψουμε τις όποιες αντιδράσεις συμφερόντων και να ενεργήσουμε με ταχύτητα, με αποτελεσματικότητα και με τη δέσμευση ότι θα επιταχύνουμε την είσοδο της χώρας στη 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Δεν πρέπει να χαθεί πάλι αυτή η νέα ευκαιρία που μας παρουσιάζεται σήμερα.
